Rond 15 augustus van 2008 krijg ik de reeds lang verwachte foto, waarvan ik aanvankelijk het bestaan niet kende, in handen. Geertje Meulenkamp-Gernaat op Schiermonnikoog blijkt een foto in haar bezit te hebben waarvan ze alleen weet dat ze die van haar moeder Gepke de Vries (dr. van Roelf Borgert de Vries en Geertje Nanninga) heeft gekregen en dat die haar heeft verteld dat het hierbij gaat om een voorouder. Welke voorouder het dan wel is, blijft echter onbekend. We gaan op onderzoek uit.

Op de achterkant is een met de hand geschreven tekst doorgekrast en daaronder is een stempel zichtbaar met o.a. de tekst “Norderney”. “Ja”, vertelt Geertje “de familie van onze grootvader komt van oorspong uit Duitsland”. We weten inmiddels dat dit niet juist is. Wel is onze overgrootmoeder, Vrouwke Janssen (geb. 1839), afkomstig uit Duitsland (Wymeer). Gaan we nog verder terug via verschillende takken, komen we pas in 1675 de eerste Duitse mannelijke lid in onze familielijn tegen, namelijk Berend Melchers von Völlen (daarover later meer). De persoon op de foto is niet deze Berend, want in 1675 moet de fotografie nog worden uitgevonden. De persoon op de foto is dus in ieder geval géén Duitser. Via de genealogie kom ik hiermee niet verder. Ik begin mij wel af te vragen of ik misschien verder kom met de naam van de fotograaf en zo kan op een gegeven moment de stempel achterop de foto ontcijferd worden: “Photographie von L. v.d. Ven. Winschoten, Ostfriesland. Nordseebad- Norderney”. Dat wil dus zeggen dat de fotograaf een zekere L. v.d. Ven is geweest, afkomstig uit Winschoten of Norderney in Oost Friesland (Dld). De woorden “von”, “Ostfriesland” en als we goed kijken “Nordseebad-Norderney” geven stof tot nadenken. Maar ook staat er duidelijk “Winschoten”.

Er gaan maanden voorbij als ik plotseling -het loopt al tegen middernacht- in een database van een zekere D.P. Huijsmans van de universiteit te Leiden bij toeval stuit op de tekst “Leiden 19th Century Portrait Database of Dutch Cartes de Visite 1860-1914. Studio Information from the Directory compiled by D.P. Huijsmans obtained from 50,000 DdV.” en “Collection Leiden University Printroom …. Etc”.

Het blijkt hier dus te gaan om een database van foto’s gemaakt in de periode 1860 – 1914. Als ik verder zoek, kom ik plotseling de naam van fotograaf L. v.d. Ven tegen. Ik krijg het warm en koud tegelijk en kruip ver na middernacht bij mijn Jannie in bed … Morgen is er weer een dag.

De database blijkt te bestaan uit een groot aantal foto’s gesorteerd per fotograaf én per plaats. De foto’s hebben als overeenkomst dat ze allemaal gemaakt zijn tussen 1860 en 1914, dat ze allemaal hetzelfde formaat hebben en dat er op de achterkant meestal iets staat in de vorm van een logo of een stempel. Er komen maar twee plaatsen uit het hoge noorden in voor, namelijk Groningen en Winschoten. Onder Winschoten komt fotograaf L. v.d. Ven drie keer voor. Onder nummer 3473 wordt vermeld “Winschoten, Langestraat, Ven van der L.” Onder nummer 3480 lezen we “Winschoten & Nordeney, Ven v d L” en de derde verwijzing staat bij nummer 3481 “Winschoten & Norderney, Langestraat & Northzeebad. Ven van der L”.

Foto 1. De tekst op de achterkant van de foto luidt: “Premirt 1883. Noordzeebad Borkum. Bekroond op de Nationale Nijverheids-Tentoonstelling Winschoten 1893. L. van der Ven. Langestraat Winschoten. Ingebrande Photographiën op porselein naar ingezonden portret. Voor nabestelling blijft de plaat bewaard. Vergrooting naar elk portret.”

Onder het eerste nummer 3473 treffen we maar één portret (foto 1) aan en onder 3480 geen enkele. Onder 3481 (foto 2) staat weer slechts één foto. Het leuke ervan is, dat ook de achterkant van de foto’s staat afgebeeld.

Databasenummer 3473 (foto 1):
Leiden 19th-Century Portrait Database of Dutch Cartes de Visite 1860-1914. Studioinformatie: Winschoten, Langestraat, Ven van der L.; dir. nummer 3268. Voor het eerst voorkomend in 1883 en voor het laatst in 1893.
Picture No=5541 : PKLinvnr= : Logocluster=3053. 3473 Winschoten, Langestraat, Ven van der L.

Onder databasenummer 3480 „Winschoten & Norderney, Ven v.d. L.“ wordt vermeld dat de fotograaf een studio heeft in Winschoten en in Norderney en wordt genoteerd de “N” voor Nederland en het feit dat van deze fotograaf één logo bekend is.

Zoeken we onder nummer 3481 (foto 2):

“Winschoten & Norderney, Langestraat & Northzeebad, Ven van der L”, dan komen we de volgende foto tegen van fotograaf “L. van der Ven. Photograaf. Langestraat, Winschoten. Filiaal Northzeebad Norderney. Photograaf van Z.H. Hertog Anger van Saksen-Altenburg. Premirt 1883, Northzeebad Borkum. Ingebrande photografiën op porseleinen voorwerpen, worden volgens ingezonden photografie, onvergankelijk vervaardigd. Voor nabestelling blijft de plaat bewaard”. Verder is er met de hand “+/- 1895” bijgeschreven en “HH” (of MM) 9159.

Foto 2. Tekst op de achterkant. “L. van der Ven. Photograaf. Langestraat, Winschoten. Filiaal Northzeebad Norderney. Photograaf van Z.H. Hertog Anger van Saksen-Altenburg. Premirt 1883, Northzeebad Borkum. Ingebrande photografiën op porseleinen voorwerpen, worden volgens ingezonden Ingebrande photografiën op porseleinen voorwerpen, worden volgens ingezonden photografie, onvergankelijk vervaardigd. Voor nabestelling blijft de plaat bewaard”.

Uit bovenstaand lijstje van de database blijkt verder dat in de lijst slechts één foto voorkomt onder “Winschoten & Norderney” met als adres “Langestraat & Northzeebad”. De foto is afkomstig uit Nederland en het “Oldest Year of Medals Shown” is 83, wat staat voor 1883 en het “Youngest Year of Medals Shown“ is 93 (1893). Hieruit concluderend zijn de beide foto’s in de database dus in ieder geval gemaakt tussen 1883 en 1893 en gezien de aantekening op de kaart kan de tweede foto ook gemaakt zijn in het jaar 1895.
Met deze gegevens bij de hand weten we dus dat de heer L. van der Ven een fotostudio heeft gehad in Winschoten en in Norderney, in ieder geval tussen 1860 en 1914 en dat er zich in de database te Leiden twee portretten bevinden. De eerste uit het jaar 1883 en de tweede uit de periode tussen 1883 en 1893 of mogelijk uit +/- 1895.

Vervolgens nemen we de foto van onze voorvader bij de hand (links) en maken een scan van de vóór en van de áchterzijde. De foto op het karton is groot 5,6 cm x 8,9 cm. Nemen we het karton er ook bij mee, meten we 6,3 cm x 9,9 cm.

De tekst op de achterkant “Opa Roelf Borgerds de Vries” is doorgekrast, maar -met enige moeite- nog wel leesbaar. Daaronder is een stempel van de fotograaf te ontcijferen.

De tekst daarvan luidt: “Photographie von L. v.d. Ven. Winschoten, Ostfriesland. Nordseebad- Norderney”.

CARTE DE VISITE
Alle foto’s in de database zijn zgn. “carte-de-visite”, een soort visitekaartjes in de vorm van een albuminen foto, meestal een portret, op karton en voor het eerst geïntroduceerd door een Parijse fotograaf, Andre Disdéri die in 1854 een patent verwerft, waarbij er meerdere foto’s gemaakt kunnen worden op één plaat. Hierdoor worden de koten belangrijk lager. Daarvóór zijn namelijk acht platen nodig voor één foto. Deze Andre is overigens niet de eerst die dit is gelukt. Vóór hem is er een andere Fransman geweest, Dodero uit Marseilles, maar die heeft er nooit patent op aangevraagd zodat Andre met de eer gaat strijken. De foto als visitiekaartje begint pas in mei 1859 aan belangstelling te winnen als Napoleon III met zijn leger op weg naar Italië zijn troepen staande houdt bij Disdéri’s studio in Parijs om een foto van hem te laten nemen. Disdéri wordt daardoor zo beroemd dat hij alleen al met de studio in Parijs £50.000 per jaar verdient. Dit verhaal over Napoleon III blijkt echter nooit gebeurd te zijn en berust op een fabel. Wel bestaan er wel dergelijk carte de visites van Napoleon III. In Engeland worden carte-de-visite portraits gemaakt van koningin Victoria en prins Albert. Er is een fotostudio geweest die een fortuin heeft betaald om de exclusieve rechten te verkrijgen om de Koninklijke familie te mogen fotograferen. Er wordt verteld dat fotograaf John Mayall meer dan honderd duizend kopieën van deze foto’s heeft verkocht. In de jaren rond 1860 wordt de vraag naar de carte de visite erg groot.


\\

Alle foto’s hebben doorgaans een grootte van 6 x 8,5 cm en in Nederland is daarmee vooral een zekere Israël Kiek bekend geworden. Aan hem danken we het begrip “kiekje”. Omstreeks de Eerste Wereldoorlog loopt de vraag naar de cartes de visite sterk terug, onder andere door de toenemende concurrentie en de opkomst van andere vormen van fotografie.

Terug naar de foto van onze 'voorvader'. Met al die informatie weten we dus dat onze foto mogelijk gemaakt moet zijn tussen 1840 en 1914. Met zekerheid is de foto gemaakt door L. van der Ven, waarschijnlijk in Winschoten. Zeker is dat Van der Ven een fotostudio in Winschoten en een filiaal in Norderney heeft gehad omstreeks 1883. De foto is van eenzelfde kwaliteit als de beide foto’s in de database van de Leidse universiteit en dus mogelijk van omstreeks 1883. Als we het portret goed bekijken dan zou onze voorvader daarop mogelijk tussen de 16 en 20 jaar jong kunnen zijn, waaruit we kunnen veronderstellen dat hij geboren moet zijn rond het jaar 1863. Evengoed kan het portret echter tien tot twintig jaar eerder of later zijn gemaakt. Daarom blijft het vooralsnog gissen met welke voorouder we hier te maken hebben... Ik heb nog een laatste poging gedaan.

Linker oor van het portret van onze 'voorvader'.	Linker oor van opa Roelf Borgert de Vries.	Haarlijn van onze 'voorvader'.	Haarlijn van opa Roelf Borgert de Vries.

Het is algemeen bekend dat de vorm van het oor, het hele leven ongeveer gelijk blijft. Op het portret van onze 'voorvader' is het linker oor duidelijk zichtbaar. Daarvan heb ik een uitvergroting gemaakt, zoals ik ook gedaan heb met het linker oor van bovenstaande foto van onze grootvader Roelf Borgert de Vries. Vervolgens heb ik van beide foto’s de kruin van het hoofd vergeleken en wat zien we. De stand van het oor op beide foto’s is vrijwel gelijk, evenals de haarlijn van het voorhoofd. Zelfs is er overeenkomst met de scheiding in het haar. Zo kan het dus ook best zijn dat de jongeman op de foto niemand minder dan Roelf Borgert de Vries zelf is! Mogelijk komen er in de toekomst nog wat meer aanwijzingen.

Bibliografie en bronnen:
Bron: http://nies.liacs.nl:1860/. Deze database bestaat uit vele honderden foto’s gemaakt in de periode tussen 1860 en 1914. Er zijn verschillende manieren gemaakt om in de database te zoeken. Het is even wennen, maar daarna kom je de meest schitterende foto’stegen.

Deze pagina maakt deel uit van www.nazatendevries.nl. Aan bovenstaande tekst is de uiterste zorgvuldigheid besteed. Desondanks kunnen er best fouten voorkomen. Constateer je fouten en/of heb je vragen, correcties, aanvullingen...geef die dan aan mij door via mijn E-mail adres. Laat ook eens een bericht achter in het Gastenboek.
Hoogeveen, 31 december 2008 Revisie: 12 mei 2018 © Verhaal: Harm Hillinga			↑ Top